Cynk – pierwiastek zdrowia dla człowieka

Niedożywienie, stany chorobowe, pooperacyjne oraz infekcje uważa się za najczęstsze przyczyny występowania niedoboru mikro- i makroelementów. Jednym z nich jest cynk. Pełni w naszym organizmie wiele ważnych ról. Jego niedobór wpływa na wystąpienie i przebieg wielu chorób u osób dorosłych i starszych. Jedną z metod zapobiegania niedoborom tego pierwiastka jest odpowiednia jego podaż w diecie.

Cynk po raz pierwszy wyizolowano w postaci czystego metalu w 1746 roku przez Andreasa Maggrafa. Było to przełomowe wydarzenie dla XX wieku. Pozwoliło ono na zbadanie wpływu cynku na występowanie wielu chorób oraz procesów fizjologicznych człowieka.

Cynk określany jest jako pierwiastek zdrowia z wielu powodów. Poniżej wymieniono najważniejsze z nich:

• Jest obecny w wielu enzymach – polimerazach DNA i RNA
• Wpływa na syntezę białek, hormonów i krwinek czerwonych
• Wpływa na prawidłowe funkcjonowanie skóry i błon śluzowych

Cynk – funkcje oraz konieczność suplementacji

Konieczność suplementacji cynku wynika z niewystarczającej ilości tego pierwiastka z produktach spożywczych. Z problemem niedoboru cynku zmaga się co 3 mieszkaniec Ziemi. Tworzy to poważny problem, ponieważ cynk jest jednym z najważniejszych pierwiastków śladowych w organizmie człowieka. Cynk pełni rolę katalityczną, strukturalną i regulacyjną.

• Funkcja katalityczna – odpowiada za kontrolę przebiegu procesów metabolicznych komórki oraz ich zróżnicowanie. Cynk zaangażowany jest w ogólnoustrojową homeostazę.
• Funkcja strukturalną – stanowi składnik wielu enzymów i białek. Można do nich głównie zaliczyć enzymy metaboliczne oraz czynniki transkrypcyjne. Cynk jest związany z około 10% wszystkich białek w organizmie człowieka.
• Funkcja regulacyjna – minimalizuje toksyczne efekty działania metali ciężkich takich jak kadm, czy ołów.

Cynk – obecność w organizmie człowieka

Cynk jest obecny we wszystkich tkankach i płynach ustrojowych człowieka:

• 50% cynku znajduje się w mięśniach
• 25-30% cynku znajduje się w tkance kostnej
• 20% cynku jest rozmieszczone w innych tkankach

Natomiast sama ilość cynku w organizmie jest uzależniona od wielu czynników, takich jak:

• Stosowana dieta
• Warunki klimatyczne
• Poziom i natężenie odczuwanego stresu
• Ilości inwazji pasożytów i infekcji

Dzienne zapotrzebowanie organizmu na cynk powinno być zaspokajane na każdej fazie rozwoju organizmu człowieka. Poniższa tabela przedstawia dzienne zapotrzebowanie cynku dla różnych grup wiekowych.

Grupa wiekowa	Cynk (mg)
Niemowlęta	2
Dzieci 1-3 lata	3
Dzieci 4-9 lat	5
Chłopcy 10-12 lat	8
Chłopcy 13-18 lat	11
Mężczyźni > 18 lat	11
Dziewczęta 10-12 lat	8
Dziewczęta 13-18 lat	9
Kobiety > 18 lat	8
Kobiety w ciąży	11-12
Kobiety karmiące piersią	12-13

Cynk – leczenie żywieniowe depresji

W ostatnich ujawnionych  przez polskich naukowców Polskiej Akademii Nauk badaniach wykazano istotny wpływ cynku na depresję nawracającą. Podczas zaburzeń depresyjnych pacjenci mieli znacznie zmniejszony  jego poziom w porównaniu do grupy osób kontrolnej zdrowej. W naszym mózgu cynk odpowiada za część procesów transmisji synaptycznej. Jest to odpowiednie dostarczanie informacji pomiędzy neuronami oraz na prawidłową pracę receptorów NMDA, które mają czynny udział w procesie pamięci oraz uczenia się.

Wykazano, że wśród pacjentów chorujących na depresję zaobserwowano obniżone stężenie cynku w osoczu. Po zastosowaniu leków antydepresyjnych w hipokampach pacjentów poziom cynku zwiększał się średnio o około 20%. Hipokamp to obszar mózgu odpowiedzialny za procesy emocjonalne u człowieka.

Najmniejsze zaburzenia tych receptorów są powiązane z objawami i zmianami na tle depresjnym. Ponadto badania wykazały, że niedobór cynku prowadzi do złej pracy hipokampu oraz  kory podczołowej mózgu.

Cynk jest modulatorem centralnego układu nerwowego. Dokładniej ujmując redukuje aktywność receptorów dla kwasu glutaminianowego. Taki proces działa w sposób „antydepresyjny” na organizm człowieka.

Zauważa się, że obecność cynku pozwala na obniżenie terapeutycznej dawki leków przeciwdepresyjnych oraz na zwiększenie ich skuteczności.

Cynk – rola w seksualności mężczyzn

Cynk odgrywa ważną rolę w tworzeniu spermy i podtrzymywaniu jej żywotności. Niedobór tego pierwiastka może powodować:

• Hipogonadyzm
• Zaburzenia płodności
• Zmniejszenie ilości nasienia
• Obniżenie żywotności nasienia, co prowadzi do niepłodności

Okres reprodukcji u mężczyzn powinien wiązać się z uzupełnianiem niedoborów cynku. Dzięki antyoksydacyjnym właściwościom tego pierwiastka możliwa jest obrona plemników przed wolnymi rodnikami.

Wysoka zawartość cynku w organizmie obniża aktywność nasienia, co jest pozytywna informacją. Dzięki temu plemniki są w relatywnie spokojnym stanie – mniej ruchliwym. Pozwala to na obniżenie przez nie poziomu zużycia tleniu i magazynowanie energii. Pozwala to na uwolnienie dodatkowej energii w macicy, poprzez pozbycie się cynku. Powoduje to nagły wzrost aktywności i ruchliwości plemników, co ułatwia zapładnianie.

Mężczyźni wykazujący wysoką aktywność seksualną powinni przyjmować większą ilość tego pierwiastka. Każdy ejakulat zawiera 5 mg. Cynku, co stanowi około 1/3 dziennego zapotrzebowania. Mogą więc oni tracić więcej cynku niż dostarczyć z pokarmem.

Cynk – rola w odporności człowieka

Szczególnie ważna jest rola cynku w kształtowaniu komórkowej i humoralnej odpowiedzi immunologicznej. Zarówno wpływ wspomnianego pierwiastka na układ odpornościowy, jak i mechanizm działania immunomodulacyjnego jest złożony.

W 1979 roku Fernandes i współautorzy zauważyli, że niedobór cynku skutkuje zanikiem tkanki limfatycznej u zwierząt doświadczalnych. Badania przeprowadzone na myszach z niedoborem cynku wykazały znaczne zahamowanie produkcji limfocytów T. Efekt ten został odwrócony po suplementacji cynkiem. W następnych latach badania Chavakis i współautorów wykazały, iż cynk odgrywa istotną rolę już na najwcześniejszych etapach odpowiedzi immunologicznej.

Szereg zaburzeń odporności wywołanych niedoborem cynku, dotyczących zwłaszcza odpowiedzi komórkowej, zauważono u osób dotkniętych akrodermatozą – rzadką chorobą genetyczną polegającą na zaburzeniu wchłaniania cynku. Wspomniani pacjenci cierpieli na częste, przewlekłe zakażenia wirusowe, bakteryjne i grzybicze. Szczegółowe badania wykazały atrofię grasicy i obniżenie poziomu jej hormonów